Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1779
Bij de bekende vijfsprong Fabrieksstraat, Noordstraat, Utrechtsestraat, op de plaats, min of meer, waar het karakteristieke pand van de voormalige "Tilburgsche Spaarbank" staat, werd op 29 juli 1758 Antonius Van Gils geboren, de later als "Primus Van Gils" welbekende Tilburger.
Het geboortehuis zou een ouwerwets landelijk huis zijn geweest met een weiland ervoor. En dan is hier ook het herenhuis (Nieuwlandstraat 49) met gedenksteen, met de tekst: "Hier werd geboren Antonius van Gils, 29 juli 1758. Vir pius ac doctus (een vroom en geleerd man)". Dit is dus weliswaar niet het echte geboortehuis.
Het noorden van Brabant was toen, al veel langer dan een eeuw, door de Hollanders als "generaliteits land" onder hun hoede gesteld, om het zo te noemen. Maar wie hier wilde studeren, of anderszins iets van zijn carrière probeerde te maken, ging vanzelfsprekend nog steeds naar het, toen Oostenrijkse, zuiden, naar Brussel, Leuven, Antwerpen.
En zo ging Antonius van Gils naar het Turnhoutse College voor zijn voorbereidende studies, en vervolgens naar de Universiteit, de "Alma Mater" in Leuven. De oude Brabantse universiteit, een van de beste in Europa, die bol stond van tradities.
Antonius liet zich inschrijven bij de pedagogie "'t Vercken", een van de vier pedagogieeën in Leuven die op het jaarlijkse licentiaatsexamen met elkaar moesten wedijveren. Elk jaar bleven er, van de meer dan 100 candidaten, na veel dagen examineren, negen per pedagogie over. En die moesten vervolgens weer uren examen doen......
Welnu, in het academisch jaar 1778-1779, op 17 augustus 1779, werd onze Antoon van Gils de beste, de PRIMUS van de Leuvense studenten. Dat werd op z'n Brabants gevierd - en dat was nog wat anders dan wat ze tegenwoordig onder een Brabantse viering verstaan !
Boodschappers, vergezeld van trompetters werden uitgezonden, onder meer naar de familie Van Gils en hoogwaardigheidsbekleders in Tilburg......
Antoon van Gils kreeg een feestelijke intocht in Leuven (daarom moest hij eerst even de stad uit !). Universitaire topfiguren en een erewacht te paard begeleidden hem bij zijn intocht met muziek, klokkengebeier en kanongebulder. Volgens traditie nam heel Leuven deel aan het feest.
Daags daarop, een zondag, gingen de studenten, in 't wit gekleed, met rood omrande hoeden, met de Primus naar de kapel van 't Vercken, waar een plechtig Te Deum werd gezongen.
Een week later reisde de Primus, met professoren en mede-studenten, naar Tilburg.....Onderweg, in de abdij van Tongerloo kregen zij een gastmaal. Tegen de avond in Geel: een souper met bal na...... Daags daarop weer verder onder Geel's klokgelui en kanongebulder. In Turnhout een Te Deum in de St. Pieterskerk, daarna was er een feestavond met bal.
Ja, kan ik het helpen dat het menneke zo over het paard getild werd......Maar dit was nou het echte oude Brabant, een stuk Brabantser dan dat van heden......En het mooiste kwam nog: de ontvangst hier, in Tilburg !
Aan de grens van de heerlijkheid werd de primus opgewacht door de graaf van Hogendorp, de Heer van Tilburg, omringd door de drie, feestelijk uitgedoste, gildebroederschappen. Tweehonders ruiters, voorafgegaan door muzikanten, waren de erewacht. De primus en zijn hoofdprofessor mochten in de grafelijke koets, de overige familie in de volgkoetsen. Auto's hadden ze toen nog niet nodig. De stoet werd gesloten door de koets van de gravin van Hogendorp.
De feestelijkheden, zoals spelen, volksvermaken, vreugdevuren, hielden dagen aan. De meegekomen Leuvense studenten schonken het vaandel van hun pedagogie, " 't Vercken", waarop natuurlijk een groot varken prijkte, aan het gilde St. Joris. Wegens verbranding ervan in 1919 heeft het gilde nu een copie ervan.
En wat dacht je ? Ze hebben over Antonius geschreven: "Nimmer heeft men kunnen bespeuren dat gevoelens van ijdelheid of eigenwaan zijn altoos nederig hart waren binnengeslopen".
Kijk, ik bedoel maar !
Antonius studeerde daarna af en werd 4 jaar later lector, en weer 2 jaar later, 27 jaar oud, professor in de Theologie.
Tweede deel volgt
Anton van de Wiel
De Afbeeldingen:
1. Antonius Van Gils
2. De Vijfsprong waar Antonius werd geboren
3. 17 augustus 1779: De Primus !
Bronnen, onder andere:
A.J.A.C. van Delft, heemkundige artikelen in Cubra
P.D.M. Pijnenburg, in Cubra
Tilburg, stad met een levend verleden
Encyclopedie van Tilburg
De Paap van gramschap
