De barrière op de Bredaseweg

  • Datering van het voorwerp: 1828-1872


Op de Bredaseweg op nummer 452 wordt een verdwenen tolhuis nog in ere gehouden (afb. 1) met de vermelding ‘Eerste Barrier'. Hier stond ooit het eerste tolhuis vanuit Tilburg richting Breda. Omdat de aanleg van de toenmalige rijksweg begon in Breda was dit officieel niet de eerste maar de 4e Barrière, gezien vanuit Breda. Formeel gelegen ‘aan het westelijk einde der bouwlanden van Korvel'.

Deze weg Breda-Tilburg vormde in de tijd van Koning Willem I, een onderdeel van de weg van Tholen naar Grave. Hiervan was het deel Breda-Tilburg als eerste gereed en dit werd, voorzien van de nieuwe basaltkeien in gebruik genomen in 1828, het jaar dat ook dit tolhuis aan de Bredaseweg er gekomen zal zijn.
Voor het verkeer in Brabant waren de vele tollen een pure ellende. Om de vijf kilometer stond er wel een tolhuis, waar je moest wachten tot de tolhuisbeheerder bereidwillig was om tegen betaling de slagboom te openen.
In 1872 gelukte het de Staten van Noord-Brabant om een akkoord te bereiken met het rijk om de tientallen - totaal 54 - rijkstollen in Brabant af te kopen, zodat deze rijkstollen samen met de vele provinciale tollen in dat jaar zijn verdwenen.
Noord-Brabant liep voorop. De rest van Nederland kon tot 1899 blijven ‘genieten' van zijn rijkstollen.

De Tilburgse 1e Barrier aan de Bredaseweg heeft dus minder dan vijftig jaar bestaan, van rond 1828 tot 1872. Toch is er van dit tolhuis, later een normaal woonhuis, nog afbeeldingen in ons archief (RAT-016479/80) van rond 1900. Afb. 2
Dit zou dus gestaan moeten hebben op de Z.W-hoek Bredaseweg met de huidige Friezenlaan, de vroegere Berkdijksestraat. Op de plaats van de gedenksteen afb. 1.

Deze locatie is de enige logische plaats voor het tolhuis gezien vanuit Breda, namelijk vóór de splitsing Bredaseweg met de vroegere Berkdijksestraat.
Oude kaarten blijken misleidend wat betreft de locatie van het tolhuis.
In de topografische atlas (1836-1843) staat Barriere 4 vermeld een stuk oostelijk van het huidige ‘Dorstige Hert', afb. 3.
Op de oude kaart in het archief (RAT-049191) staat het tolhuis ook op die plaats aangegeven, afb.4.
Als het tolhuis daar had gestaan zouden ze weinig tolgeld hebben ontvangen omdat al het vervoer van en naar Tilburg dan via de Berkdijksestraat was gegaan in plaats van over de Bredaseweg met zijn tolhuis!
Dus de locatie bij Bredaseweg 452, op de plaats van de de splitsing van de drie wegen, is inderdaad correct.

De tolhuizen werden voor drie jaar verpacht door het rijk en in later jaren, per jaar. Er moeten ook op de Bredaseweg dus de nodige tolpachters oftewel tolgaarders zijn geweest. Nu is er mogelijk één bekend. Cornelis Janssens (1814-1879) stond in mei 1870 in de geboorteakte van zijn zoon vermeld als ‘tolgaarder' in Tilburg. Dat kan op de Bredaseweg zijn geweest.

Tilburg Wiki:

Media