Jacques Urlus

  • Geboortedatum: 09-01-1867
  • Sterfdatum: 06-06-1935

OPERAZANGER JACQUES URLUS. (Heldentenor).

Beknopte levensbeschrijving.

Op 9 januari 1867 werd te Hergenrath bij Aken geboren Jakob Urlus. Zijn ouders waren Nederlanders; zijn moeder kwam uit Tilburg en heette Anna Maria Smarius.Hergenrath ligt ongeveer 12 km ten zuiden van het Nederlandse Vaals. Het was tot 1919 Duits, werd daarna Belgisch (Hergenraad). Het valt onder de gemeente Kelmis la Calamine.Vader Frans Jozef Urlus had eerder in Hergenrath gewerkt, was vandaar verhuisd naar Brussel waar hij op 11 november 1863 trouwde met Anna Maria Smarius.Op 21 september 1868 verhuisde het gezin Urlus-Smarius van Hergenrath naar Tilburg, waar het ging wonen Karrenstraat 22. Jakob (Roepnaam Jacques) verhuisde mee nadat een ouder kind, dat geboren was in Brussel, in Hergenrath was overleden.Frans Jozef Urlus, geboren in het Nederlandse Bocholtz, was ‘geelgieter' van beroep en ging werken bij smederij Smulders, waar messing-gietstukken werden gemaakt.Hij had in Aken en in Brussel kennis gemaakt met de opera. Hij had een uitstekende stem en moet een zeer goed opnamevermogen gehad hebben. Hij boeide zijn ondergeschikten in de smederij met verhalen over opera's en met het zingen van aria's.Ook zoon Jacques bleek reeds als jongen over een uitstekende stem te beschikken. Hij zong solo's in ten minste een Tilburgse kerk; in ieder geval het Heike en wellicht ook Korvel.Hij kreeg muziekles van een verre verwant; Smarius geheten, die onderdirecteur (2e dirigent) was van de Korvelse harmonie. Ook Jacques ging werken bij smederij Smulders, die in juni 1884 verhuisde naar Utrecht. Het gezin Urlus-Smarius verhuisde mee. De stoommachine in het Nederlands Textielmuseum te Tilburg is een produkt van Smulders. In verscheidene Utrechtse kerken zong Jacques solo's; Gregoriaanse missen meed hij omdat daarin geen solo's voorkomen! Op 7 juni 1893 trad Jacques te Utrecht in het huwelijk met de Utrechtse Hendrika Jacobs, dochter van een paardenkoopman. Uit de huwelijksacte blijkt dat zowel vader als zoon Urlus ‘íjzergieter' van beroep waren. Als militair kwam Jacques via zijn commandant in contact met de Nederlandse opera van van der Linden. Hij trad in dienst van de opera op 24 september 1893, tegelijk met de opening van de Stadsschouwburg van Amsterdam op het Leidseplein. Jacques verhuisde naar Amsterdam.Op 16 april 1900 debuteerde hij met het Concertgebouworkest. Meer dan drie decennia zou hij met dit orkest optreden, vaak onder Mengelberg; onder andere in de Matthäuspassion (in de ronde Lutherse kerk) en in ‘Das Lied von der Erde' van Mahler, die hij persoonlijk kende.. Na enkele gastoptredens in Duitsland - onder andere in Hannover - kreeg Jacques een contract als eerste tenor (Heldentenor) aan de Leipziger Oper, die het ‘Neues Theater' bespeelde. Op 30 juni 1900 verhuist het gezin Urlus-Jacobs met vier kinderen en een Nederlandse dienstbode naar Leipzig. Het betrekt een zeer riante nieuwbouw-etagewoning. Hij zong hier veel Wagner maar ook Mozart (Tamino), van Beethoven (Florestan), Gounod (Faust), Saint Saens (Samson) en Verdi (Othello). Hij had een sterke tenorstem met een klankkleur, die aan een bariton deed denken. Hoge tonen kon hij prachtig een heel gemakkelijk treffen. In een fortogedeelte bereikte zijn stem een zeer grote draagkracht maar hij kon zijn stemgeluid ook terugnemen tot de meest gevoelige pianissimi. Hij was een toonbeeld van professionele nauwgezetheid. Als je een theater binnengaat kom je een kerk binnen en neem je je hoed af placht hij te zeggen. Hij deed de repetities niet alleen voor zichzelf maar vooral voor de anderen, die aan de uitvoering deelnamen. Hij was minzaam en behulpzaam voor jongeren. In de kleedkamer deed hij nooit een stemoefening; hij had dat thuis, geruime tijd voor de uitvoering al gedaan. In 1911 debuteerde hij bij de Bayreuther Festspiele nadat hij door Frau Cosima Wagner-Liszt ‘ín audiëntie' was ontvangen. In december 1918 zingt hij te Wenen ‘Das Lied von der Erde' van Mahler onder leiding van Mengelberg. Deze uitvoering, waarbij dus twee Nederlanders een hoofdrol speelden, was voor de Weners ‘een openbaring'. Zijn vaste verbintenis in Leipzig eindigde in 1914. Hij bleef er nog vaak als gast optreden evenals overal elders in Amerika en Europa. Aan de Metropolitan opera in New York was hij de eerste tenor van de Duitse opera; Enrico Caruso van de Italiaanse. Caruso zong nooit Duits vanwege het grote aantal medeklinkers! Zes jaar deelden de beide tenoren hun kleedkamer. Voor zijn optreden als kunstenaar verwijs ik overigens naar bijgaande tijdtabel, die echter verre van volledig is. Van zijn uitzonderlijke stem zijn opnamen gemaakt door Thmas Alva Edison, die een goede vriend van hem werd. Om uiteenlopende redenen ontbreken (nadere) gegevens uit Antwerpen, Bordeaux, Kassel, Kopenhagen, Hamburg, Keulen, Parijs, München, Salzburg en Wenen. In 1920 betrok Jacques het door hem gebouwde riante huis ‘Kareool', Utrechtseweg 64 te Hilversum. Het bevatte een garage, tennisbaan, kennel, paardenstal en ook een kleine concertzaal en is daarom later ook bewoond door Frans Vroons, eerste tenor van de Nederlandse opera., die vaak kunstenaars op bezoek had, onder anderen Francis Poulenc. Kareool is de naam van Tristans kasteel in Bretagne in de opera ‘Tristan und Isolde', van Wagner. Het pand is gesloopt. Een tweede huis - villa Henny - had Jacques sinds 1914 in Noordwijk. Dat huis werd in 1932 vervangen door een zeer riant huis - eveneens genaamd Kareol - gelegen Oude Zeeweg 38. Dit huis is thans (2004) in gebruik als politieburo. In 1929 schreef Jacques een autobiografie getiteld ‘Mijn loopbaan' .Het is geen droge opsomming van feiten maar een zeer leesbaar boek, dat ook een gefundeerd oordeel bevat over solisten en dirigenten. Op 6 juni 1935 overleed Jacques te Noordwijk, nog slechts 68 jaar oud.. Zijn lichaam werd bijgezet in een granieten grafkapel op de begraafplaats van de r.k. parochie van de H. Jeroen aan de Gooweg te Noordwijk. Gezien het belang, dat zij daaraan hecht heeft de parochie het onderhoud van de kapel van de familie overgenomen. Henny Jacobs overleed te Hilversum op 17 mei 1944. Ook zij rust in de grafkapel evenals haar kinderen en schoonkinderen.

Vught, donderdag 22 april 2004. P.A.T.C. van Noort.

Deze biografie is op één onderdeel gecorrigeerd op aanwijzing van Erna Spoorenberg (operazangeres). Ik heb haar daarvoor mijn erkentelijkheid betuigd.

P.S. De naam Urlus is niet van Nederlandse en ook niet van Duitse oorsprong. Vermoedelijk is hij afkomstig uit India.

Mijn moeder - Rieka Melis - logeerde als kind regelmatig bij haar oom Harrie Smarius in Tilburg, Molenstraat 99, tegelijk met de moeder van Jacques, die een tante van Harrie Smarius was. Zij was trots op haar zoon, die rond 1910 in Leipzig zong. Jacques zou gezegd hebben: ‘de stem heb ik van mijn vader; de lust tot zingen van mijn moeder' Moeder Urlus zong inderdaad altijd zoals mijn moeder heeft kunnen vaststellen. Volgens krantenverslagen van concerten van Jacques in Tilburg waren deze mogelijk gemaakt door tussenkomst van de heer van Huijgevoort. Deze heer (Adrianus Joseph) van Huijgevoort (overleden 20 maart 1937) was een broer van mijn grootmoeder en dus een oudoom van mij. Een zus van hem was getrouwd met Harrie Smarius (zie boven), die een volle neef was van Jacques Urlus. Hij had een textielgroothandel, woonde Poststraat 2 Tilburg en was getrouwd met Anna Teulings, Bossche van geboorte. Haar heb ik nog ontmoet in 1942. De stem van Jacques Urlus is te horen op een CD, uitgebracht door het Theaterinstituut Nederland, Herengracht 168 Amsterdam, telefoon 020 - 5513300 in de serie Operaklassieken en op een CD van het merk ERASMUS, Muziekprodukties, Box 25220, 3001 HE Rotterdam..

JACQUES URLUS. OPERAZANGER. TIJDTABEL
28-8-1840 Frans Jozef Urlus geboren te Bocholtz (N).
03-12-1840 Anna Maria Smarius geboren te Tilburg.
12-02-1856 Anna Maria Smarius verhuist naar Antwerpen.
26-06-1861 Anna Maria Smarius verhuist naar Brussel.
05-09-1861 Frans Jozef Urlus verhuist van Hergenrath naar Brussel.
11-11-1863 Frans Jozef Urlus en Anna Maria Smarius trouwen te Brussel.
28-04-1865 Het gezin Urlus-Smarius verhuist met één kind naar Hergenrath.
09-01-1867 Jakob (Jacques) Urlus geboren te Hergenrath.
21-09-1868 Het gezin Urlus-Smarius verhuist naar Tilburg; Karrenstraat 22.
Jacques verhuist als oudste kind mee nadat een ouder kind, dat geboren was te Brussel in Hergenrath was overleden.
22-07-1884 Geelgieterij Smulders (messing-gietwerk) verhuist naar Utrecht.
Frans Jozef en Jacques Urlus zijn beiden werkzaam in de gieterij.
Het gezin Urlus-Smarius verhuist naar Utrecht.
07-06-1893 Jacques Urlus trouwt te Utrecht met Hendrika Jacobs, dochter van een paardenkoopman.
24-09-1893 Operadebuut van Jacques in de nieuwe Stadsschouwburg van Amsterdam aan het Leidseplein
11/14-5-1899 Concert Tilburg (Heike).
17-05-1899 Concert Tilburg (Korvel) met L'echo's des Montagnes..
20-08-1899 Concert Tilburg met Les Souvenirs de Montagnards.
16-04-1900 Debuut van Jacques bij het Concertgebouworkest.
05-05-1900 Start Leipzig: Lohengrin.
30-06-1900 Het gezin Urlus-Jacobs verhuist naar Leipzig, nadat Jacques er als eerste tenor aan de Opera is benoemd. Zijn vaste verbintenis in Leipzig eindigt in 1914.
1909 Optredens in Praag, Stuttgart, Frankfurt, Mannheim, Bonn, Essen, Antwerpen en Keulen.
Augustus 1910 Kroll-opera Berlijn.
1902-1911 Semper-opera Dresden
Februari 1910 Royal Opera House Covent Garden Londen.
December 1910 Riga.
1911/1912 Bayreuther Festspiele.
1911/1931 Muntschouwburg Brussel.
Oktober 1912 Lemberg, Krakau.
1912 Opera van Boston (USA).
1913/1917 Metropolitan Opera House New York City met tournées naar Philedelphia en Baltimore.
21-11-1917 Concert Tilburg (Heike).
04-04-1918 Concert Tilburg met Les Souvenirs des Montagnards.
1918 ‘Lied von der Erde'onder Mengelberg in de Wiener Musikvereinsaal.
December 1918 Stockholm.
Mei 1920 Mahlerherdenking Amsterdam. (Mengelberg).
26-11-1920 Concert Tilburg (Heike).
1920 Verhuisd naar Hilversum, Utrechtseweg 64.
1920 Tweede huis in Noordwijk, Oude Zeeweg 38.
1922/1923 Tournée door USA met ‘German Opera'.
1922/1924 Volksoper Berlin.
Mei 1924 Parijs met Concertgebouworkest.
1924 Düsseldorfer Stadttheater.
1924 Covent Garden Operahouse Londen.
1925 Sopot Festspiele openluchttheater (Polen; bij Gdansk)
.1926-1927 Opera Unter den Linden Berlijn.
1928 Salzburger Fiestspiele Das Lied von der Erde.
1930 Parijs met Haags operagezelschap ‘Ko-operatie'.
1932 Opera-afscheid te Amsterdam.
16-06-1933 Afscheid Concertgebouworkest.
06-06-1935 Overlijden te Noordwijk.

P.A.T.C. van Noort 23-04-2008.