Bouwpastoor Pierre Maessen

• Geboortedatum: 18-08-1908
• Sterfdatum: 04-04-1986

(Pierre, Antoine, Caspar, Therodore).
In verband met het gouden jubileum van de parochie Vught-Zuid voorheen Paulus en Antoniusparochie en Sint Jansparochie- verzocht het parochiebestuur mij een beeld te schetsen van pastoor P.A.C.T. Maessen, eerste pastoor van de 'Pauluskerk'. Het is niet mogelijk aan dit verzoek met enkele regeltjes te voldoen. Zijn dynamische persoonlijkheid kende daarvoor te veel facetten. Hij was spontaan en gastvrij en zeer meelevend met zijn parochianen. Mijn vrouw en ik kregen hem op bezoek op de eerste dag dat we in de parochie woonden (29 November 1961) om ons te feliciteren met ons huwelijk. Kreeg hij te maken met erg zieke mensen dan liet hij zich graag vergezellen door een kapelaan. Hij wist er geen goed raad mee. De besluitvaardige organisator kon zeer vaderlijk zijn, bijvoorbeeld voor beginnende kapelaans. Waar het zichzelf betrof was hij uiterst bescheiden. Hij vroeg overal aandacht voor, behalve voor zichzelf. De viering van zijn zilveren priesterfeest vond hij absoluut niet nodig. Toen bleek dat hij er absoluut niet onderuit zou komen, schonk hij de parochie uit eigen middelen de beelden van Paulus en Antonius die de voorgevel van de kerk jarenlang sierden en die nu hun plaats gevonden hebben op het parochiekerkhof. Naar mijn idee vormen zij een waardevol aandenken aan een man, die zich op een onbaatzuchtige manier voor de gemeenschap Vught-Zuid heeft ingezet; en niet alleen in religieus opzicht, zoals verderop zal blijken.

Hij was een fijnzinnig priester, die begrip had voor de eisen van de tijd maar die zijn principes niet overboord zette. Hij had groot respect voor het gezag, iets wat ook wel paste bij zijn generatie. De Bisschop, jaargenoot Wilhelmus Bekkers, zocht begin 1964 een sterk bestuurder als pastoor-deken van de parochie St.Jan in Waalwijk. Pastoor Maessen werd uitgenodigd op het Bisschopshuis en kreeg te horen dat de bisschop er over dacht, hem in Waalwijk te benoemen. Dat sloeg in als een bom, niet alleen bij pastoor Maessen, maar ook bij de parochie en zelfs in heel Vught. Zijn ze in Den Bosch nou gek geworden, was een veel gehoorde reactie. Niet aldus Maessen: "Als de Bisschop het wil dan moet het gebeuren" vond hij. Dat de overplaatsing hem zeer zwaar viel staat vast. Vertrek uit een parochie, die na zeer moeilijke opbouwjaren net goed begon te lopen. Bij het zilveren jubileum van de parochie schreef hij: 'Met vreugde denk ik terug aan de 15 mooie jaren in Vught, aan de goede parochianen die daar woonden en aan allen, die mij toen geholpen hebben'. Zijn huishoudster - Fien van de Wiel uit Vlijmen- op wie hij zeer gesteld was, verhuisde met hem mee naar Waalwijk, later naar Hedikhuizen en nog later terug naar Waalwijk. Het overlijden van Fien, op 21 Januari 1983, maakte op pastoor Maessen een diepe indruk.

P.A.C.T. MAESSEN - DE BOUWER: Dit facet van zijn persoonlijkheid stel ik apart aan de orde omdat alle naaste medewerkers zeggen dat Maessen 'altijd aan het bouwen' was. Waarschijnlijk waren het hoofdzakelijk luchtkastelen of andere idealen met een beperkte realiseringskans, maar beslist ook concretere plannen, die wel uitvoerbaar waren en die in een aantal gevallen ook uitgevoerd zijn. Zijn eerste zes priesterjaren (als kapelaan) heeft hij zich op dit punt wel moeten beperken, denk ik. Als seminarie-directeur kreeg hij wel erg te maken met huisvestingsproblemen, toen het groot-seminarie- het huidige Haarendaal - in september 1941 door de bezetter werd gevorderd. Hij vond onderdak bij de zusters Urselinen aan de Glorieuxlaan in Vught. Nadat ook die huisvesting hem in het voorjaar 1942 was ontnomen, verhuisde hij naar Tilburg waar in verschillende gebouwen werd gewoond en lesgegeven.

Toen hij op 17 Juli 1948 van monseigneur Mutsaerts opdracht kreeg een nieuwe parochie te stichten en een kerk en pastorie te bouwen kon hij zijn hartje ophalen. Het bouwen van een permanente kerk kon vooralsnog niet. Bouwmaterialen waren schaars en moesten in eerste instantie aangewend worden voor het lenigen van de woningnood en voor bouwerken, die de economische structuur zouden verbeteren. Geen 'rijksgoedkeuring' voor een kerk dus. Wat wel gebouwd mocht worden was een (nood)kerk van rondhout en bouwplaten; minderwaardige bouwmaterialen dus. Met voortvarendheid werd de bouw ter hand genomen. Een belangrijk aandeel werd geleverd door vrijwilligers. Op Zondag 14 Augustus 1949 kon de noodkerk, midden op het tegenwoordige Moleneindplein, in gebruik genomen worden. Het was een rustiek kerkje met een intiem interieur. Op 1 November 1950 (Allerheiligen) werd de begraafplaats van de parochie aan de Lidwinastraat door pastoor Maessen ingewijd. Het 'boerderijtje van Criesje Boers'' op enige meters van de noodkerk werd opgeknapt en in gebruik genomen als noodpastorie. Ook het jeugdwerk de JEEP (Jeugdwerk Esschewegparochie) kreeg zijn onderkomen aan de Jan van Speykstraat. De scholen (jongensschool, meisjesschool en kleuterschool) waren al tot stand gebracht door de H. Hartparochie onder leiding van pastoor van den Hout.

De volgende belangrijke stap was de bouw van de permanente kerk, wat eerst mogelijk werd toen op ruimere schaal bouwmaterialen beschikbaar kwamen en de 'rijksgoedkeuring' niet meer nodig was. Op 28 Juni 1954 kon de Paulus en Antoniuskerk worden geconsacreerd; ongetwijfeld het hoogtepunt in het leven van Pastoor Maessen. Hij wilde echter meer; het Moleneindplein moest een centrum worden met alle voorzieningen. Hij speelde met de gedachte een bejaardencentrum te bouwen; in die tijd niet zo'n gewoon plan. Interessant is dat 'Huize Elisabeth' onlangs grond heeft gekocht in de buurt van het Moleneindplein voor de bouw van een dependance. Er bestonden in 1962 concrete plannen voor de bouw van winkels aan de noordzijde van het plein. De stichtingskosten bedroegen echter fl.36.000,- een dusdanig gigantisch bedrag dat zij onverkoopbaar bleken. Maessen zette zich in om kopers te vinden omdat hij vond dat winkels op 'zijn' plein niet mochten ontbreken. En.... de winkels kwamen er: De winkels van Maessen. Het plein kreeg daardoor naast de religieuze ook een commerciele betekenis. Toen veel later de commercie de overhand kreeg over de religie moest de Pauluskerk, waaraan velen gehecht waren geraakt, wijken voor uitbreiding van het winkelbestand. Als parochiebestuurslid heb ik wel eens de bittere gedachte gehad dat de 'winkels van Maessen' de 'kerk van Maessen', waaraan hij uiteraard veel meer waarde toekende, vermoordden. Zoals altijd kun je ook anders tegen de zaken aankijken. Pastoor Maessen zorgde voor commercieel/ economische waarde van het plein. Dat verhoogde de waarde van de ondergrond van de kerk dusdanig, dat met de opbrengst daarvan de perfecte Paulus en St. Janskerk gebouwd kon worden zonder bezwaar van de parochiefinancien. Uiteindelijk heb ik mij met de sloop van de Pauluskerk kunnen verenigen omdat ik mij realiseerde, dat - gezien de gewijzigde omstandigheden - pastoor Maessen vermoedelijk enthousiast meegedaan zou hebben. Realiseren wij ons als parochianen, dat daardoor het werk van Maessen nog steeds voelbaar is en voelbaar zal blijven.

Pierre Maessen werd dus pastoor van de Sint Jansparochie in Waalwijk, de parochie met eigenlijk de mooiste kerk van Brabant, van 28 Januari 1964 tot 15 September 1973, toen hij met emeritaat ging en in Hedikhuizen ging wonen. In Waalwijk heeft hij meegewerkt aan de oprichting van de parochie van de H. Bernadette. Hij was voorzitter van het bestuur van de Stichting R.K. Meisjes-ulo. Hij bouwde een nieuwe kleuterschool. Hij werkte mee mee aan de bouw van het nieuwe ziekenhuis. In de kerk trof hij meerdere verrijkende voorzieningen. In Hedikhuizen bouwde hij een mini-bungalowtje. Pierre Maessen ging dus onverdroten door.

SLOT: Het was enerzijds een opgaaf, een verhaal te schrijven over pastoor Maessen, anderzijds was het een eer en een genoegen op deze manier een groot man aan de vergetelheid te kunnen onttrekken. Pastoor Maessen was een groot man. 'Bijna had ik geschreven 'Het was een echte Tilburger', maar dat kan ik me niet veroorloven, omdat ik mijn geboorteplaats met hem gemeen heb; evenals mijn initialen overgens. Bij het schrijven van dit verhaal heb ik hulp gekregen van en ben ik dank verschuldigd aan dr. J. Peijnenburg, archivaris van het Bisdom van 's-Hertogenbosch, H. Vervoordeldonk, oud-kapelaan van de Paulus- en Antoniusparochie, Sjef Vugts, kroniekschrijver van de Sint Jansparochie te Waalwijk. van Nolly van Wijk, van M. Brandenburg en van J. Verbeek, vertrouwelingen van pastoor Maessen. Enige gegevens heb ik ontleend aan de brochure, uitgegeven bij het 25-jarig bestaan van de parochie Paulus en Antonius, op een voortreffelijke manier geschreven door Jan Toebes. Gaarne wil ik besluiten met de voornaamste data uit het leven van pastoor Maessen:
Geboren te Tilburg 16 Augustus 1908 in de wijk Heuvel.
Zijn vader - 49 jaar oud - was 'koopman'.
Priester gewijd 10 Juni 1933
Kapelaan te Aalst 1933
te Eindhoven (Gestel - H. Hart) 1935
te 's-Hertogenbosch (Sint Jacob) 1937
Directeur Groot-Seminarie 1939
Bouwpastoor parochie Paulus en Antonius Vught 1948
Cosecratie Paulus en Antoniuskerk 1954
Pastoor-deken te Waalwijk (Sint Jan) 1964
Emeritaat - assistent Hedikhuizen 1973 tot 1981
Overleden te Waalwijk in een bejaarden-aanleunwoninkje 4 April 1986

Zeer typerend is dat Maessen zowel voor zijn huishoudster, Fien van de Wiel, met wie hij een zeer vriendschappelijke band had, als voor zichzelf gekozen heeft voor een kruis zoals dat in Vught-Zuid is voorgeschreven. Ik vind het veelzeggend en ontroerend. Het bewijst dat zijn hart altijd in Vught gebleven is. Op het Waalwijkse kerkhof is het kruis het meest sobere monumentje. Ook het opschrift van het plateautje heeft hij zelf bepaald. Alleen zijn naam, voornamen, geboortedatum en overlijdensdatum. Iets anders mocht er niet op!