Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1657 - 2012
Op het eind van de 16e eeuw heette de huidige Heuvelstraat nog de "Gemeijne wech". Het was een simpele zandweg, en in oude kronieken lezen we dat deze zandweg, bij wintertijden ende regenachtig weder gantsch onbequam te gebruijcken was.
Tussen 1657 en 1659 vond bestrating met kasseien plaats. Twee derde van de kosten moesten voldaan worden door de bewoners, de gemeente betaalde de rest. Het had wel wat voeten in de aarde voor iedereen betaald had.....In 1689 had nog steeds niet iedereen zijn deel voldaan.....De totale kosten waren 1116 guldens en 15 stuivers. En in 1663 werd de gevelrooilijn voor de "Steenstraete" vastgesteld op acht voet afstand van de kasseiweg.
Tot in de 19e eeuw bleef men spreken van de Steenwech of Steenweg. De naam Heuvelstraat werd in 1865 voor het eerst schriftelijk gebruikt. Overigens sprak men medio 19e eeuw ook van Kerkstraat. Maar in de volksmond werd het meer en meer Heuvelstraat, tot op 8 oktober 1881 de gemeenteraad deze naam officieel vaststelde.
De Heuvel en de Markt zijn beide wat hoger gelegen dan overig Tilburg, en daar was nogal wat bewoning, men had daar minder last van het water. Dat de Heuvelstraat als verbindingsweg tussen Heuvel en Markt vanzelf een meer belangrijke straat was, is te verklaren. Het Piusplein was vol waterplassen, en "Het Ven", zoals het toen heette, had in de 19e eeuw nog twee vennen. Denk ook aan de Hoogvensestraat !
Rond 1670 was ook de aangrenzende Nieuwlandstraat voorzien van kenderkupkes. En tot ver in de 19e eeuw bleven de Heuvelstraat, de Oude Markt en de Nieuwlandstraat de enige verharde straten.
In de 50er jaren van de 20e eeuw is de Heuvelstraat geasfalteerd en werd zo een paradijs voor de toen nog schaarse automobilisten - tot de jaren 70, toen dit paradijs aan de voetgangers werd overgegeven.
In 1991, toen de Heuvelstraat 110 jaar Heuvelstraat was, voorspelde een wetenschapper van de Tilburgse Universiteit, dat de komst van de Emmapassage (in oktober 1991) monopolieverlies en kwaliteitsverlies voor de Heuvelstraat zou betekenen. Zover ik weet is daar niets van uitgekomen. De Emmapassage is nu, na 20 jaar nog steeds gewoon een overdekt winkelcentrum, de Heuvelstraat echter......bleef de Heuvelstraat ! Klinkt misschien wat cryptisch, maar een echte Tilburger weet wat ik bedoel.
Rond 1880 waren er in de Heuvelstraat 77 panden, waarvan er 26 alleen een woonfunktie hadden. De rest bestond uit winkelpanden. Aanvankelijk kleinschalig, zoals kruideniers, textielwinkels, bakkers, slagers en zo. Het laatste woonpand (van de gezusters Bronsgeest) werd tot winkel omgebouwd in maart 1954. En een aardigheidje: op de plaats waar nu V en D gevestigd is woonde in de eerste helft van de 19e eeuw de fabrikant Hendrik Vreede, een kleinzoon van de patriot Pieter Vreede.
De Heuvelstraat zal de Heuvelstraat blijven. Ook al zijn het niet meer de winkeliers, maar de ketens die de dienst uitmaken. En er zal nog veel en nog lang gegruyterd worden, ook al zijn beide Gruyter-winkels weg (als Tilburger weet U toch wat "gruyteren" is ?) De wereld verandert, maar gelukkig zijn er dingen in Tilburg die niet veranderen.
Anton van de Wiel
De afbeeldingen: 1. De Een Swaen - De Drij Swaentjes - 2. De oude Gruijter - 3. Heuvelstraat 1917 - 4. Lemmens, hoek Heuvelstraat - 5. Van Eijsden - 6. De voormalige Zomerstraat - 7. De Heuvelse torens - 8. Koopzondag.
Voornaamste bronnen: Nieuwsblad vh Zuiden 8 okt. en 1 dec.'81, 6 okt. '83, 10 april en 23 dec. '87,
5 okt. '91.
