Tastbaar Geheugen van Tilburg: (Post)koloniaal Verleden van de stad
In 1995 overleed mijn opa, en daarna begon mijn oma, die altijd stil was, ineens te praten. Aan de eettafel vertelde ze me over een wereld die ik niet kende, een verleden dat ook het mijne was. Ik was zestien en schreef wanneer ik weer thuis was alles op in een schoolschrift.
Mijn oma was het jongste kind van een alleenstaande moeder, met zeven zussen en een broer. Ook Nettie, de dochter van de overleden dienstmeid, werd in het gezin opgenomen. Er was liefde, maar ook een onuitgesproken hiërarchie: Nettie hoorde erbij, maar was nooit helemaal gelijk.
Tijdens de oorlog hield de familie zich als buitenkamper schuil, steeds op zoek naar veiligheid voor de constante dreiging. Ze deden naai- en verstelwerk voor de Japanse soldaten, niet om geld te verdienen, maar als manier om veilig te blijven en hun bestaan te beschermen. Een van de oudere zussen belandde later zelfs in Hollywood als kostuumontwerper, iets waar mijn oma trots op was.
Maar één detail liet me nooit los: Nettie verdween uit de familieverhalen nadat ze verliefd was geworden op een Japanse soldaat. "Nettie was stout geweest," was alles wat mijn oma erover zei. Dat gemak waarmee een leven werd uitgegomd, fascineerde me.
Toen mijn oma in 2016 overleed, kreeg ik de oude naaikist van mijn overgrootmoeder. Die kist is meer dan een erfstuk; het is een symbool. Ze herinnert aan vrouwen die met hun handen geschiedenis schreven in tijden waarin ze geen voetafdruk mochten achterlaten.
Mijn oma’s verhalen bleven lang in mijn schriftjes rondslingeren, tot ik besloot ze een thuis te geven. In 2023, zeven jaar na haar overlijden, publiceerde ik mijn boek Meisjes van katoen. Daarin beschrijf ik haar jeugd en het verhaal van Nettie, de zus die nooit meer werd genoemd. In mijn boek laat ik ze elkaar opnieuw ontmoeten, vlak voordat mijn oma voorgoed naar Nederland vertrekt.
Elke keer wanneer ik naar die kist kijk, zie ik haar weer voor me. Hoe ze met haar Indische zwijgen een hele oorlog verborg achter een glimlach. Hoe ze mij leerde dat familie ook zit in wie je weigert te vergeten.
Nu sta ik hier, jaren later, met die kist naast me. Geen museumobject, maar een archief vol herinneringen. Er ligt geen diploma in, alleen garens, spelden en een paar patronen. Genoeg om een leven uit te tekenen. Of een boek te schrijven. Of een kind te leren wat verhalen kunnen betekenen.
Als mensen me vragen waarom ik zo veel waarde hecht aan die kist, zeg ik: omdat ze me herinnert aan wat het betekent om door te geven. En hoe je het verleden tastbaar kunt maken.
Zijn boek Meisjes van Katoen is te bestellen via www.meisjesvankatoen.nl.
Thema's: intergenerationele overdracht, zwijgcultuur, vrouwelijke arbeid, koloniale oorlogservaring, object als archief.
