Frans Kense
- Datering van de gebeurtenis: 1865 tot nu
Willem van der Schoot vestigde zich in 1865 als messenmaker op de Heuvel, en in 1872 begon hij aan de Willem II-straat een ijzerhandel. Zijn weduwe, Maria van der Schoot-Ader, voegde er in 1895 in de Tuinstraat nog een ijzergieterij bij.
In die negentiger jaren kregen diverse Tilburgs bedrijven het predikaat hofleverancier van koningin-regentes Emma, die in 1895 Tilburg bezocht. In 1898, toen v.d.Schoot al zo'n veertig mensen in dienst had, kreeg het dat jaar als enigste in Tilburg, dit predikaat hofleverancier (afb. 1). Verkregen op dringend verzoek van de weduwe aan hare majesteit.
Negentig jaar later, op 5 december 1988, werd ook het hofleverancierschap nieuwe stijl door koningin Beatrix bekrachtigd, afb. 2.
Men sprak hier over Willem v.d.Schoot (1838-1894, afb. 3) met zijn zeven zonen. Maar daarnaast had hij nog een dochter. Juist was geweest om te spreken over zeven kinderen want van zijn acht zonen zijn er twee op jonge leeftijd overleden.
De zes zoons werden ondernemers. Naast de hier al bestaande ondernemers met de naam v.d.Schoot kon dat tot verwarring leiden. Onder Tilburgers was het gezegde als v.d.Schoot ter sprake kwam ‘wie bedoel je, de ijzeren, de koperen of de houten', oftewel de ijzergieter, de koperslager of de timmerman.
Als voorbeeld van een v.d.Schoot als ondernemer, hier Jos v.d.Schoot, de derde zoon, die landelijk bekend werd als de importeur voor Nederland van de toentertijd befaamde Peugeot-fietsen (zie advertentie afb. 4 uit 1906). Met M.J.de Groot, in de Prinses Sophiastraat, als lokaal agent.
De moeder van Jos was gestart met de import van de Peugeot-fietsen. Zij wist Peugeot over te halen om voor de gangmakers op wielerwedstrijden speciale 3- en zelfs 4-persoon fietsen te maken, zogenaamde triplettes en quadruplettes.
Voor een ludieke afbeelding van zo'n verlengde fiets, zie afb. 5.
De moeder, Maria v.d.Schoot-Ader (1841-1919) had een scherp zakelijk inzicht en durfde risico's te nemen. In de 25 jaar, vanaf 1894 dat ze weduwe was, werd dus de ijzergieterij gestart en in 1906 de winkel in de Heuvelstraat betrokken. Een winkel die toen veel bekijks trok met name door de noviteiten, een elektrische verlichting en de lift in de zaak, alle twee aangedreven door een eigen kolengestookte gasmotor/generator. Zodoende had v.d.Schoot vijf jaar eerder dan de rest van Tilburg al zijn elektriciteit.
De zoon die de winkel in de Heuvelstraat van zijn moeder overnam was de vijfde van de zoons, Antonius (Anton) W. v.d.Schoot (1875-1953).
Fons v.d. Schoot, afb. 6-rechts, geboren in 1945 was de laatste van de vier generaties van der Schoot en droeg in 1995, het bedrijf over aan de heer Van Eck Sr., afb. 5-links.
Het unieke winkelpand van W.v.d.Schoot bestaat nog. Heuvelstraat 56, met het (minder) bekende opschrift op de gevel, afb. 7:
- Sanitaire Artikelen, Brandkasten, enz.', en
- Keuken-Gerieven en Huishoudelijke Artikelen
- Smids-Gereedschappen en Gegoten IJzerwerken, enz.
- Timmer-Gereedschappen, Sloten, Krukken, enz.
- Metsel-Gereedschappen en Bouwmaterialen'
Ook na de tweede wereldoorlog bleef de winkel van der Schoot een begrip in Tilburg.
Aan de ene kant van de winkel lagen en stonden de huishoudelijke metaalwaren als kachels, pannen e.d. (afb. 7 en 8). Aan de andere kant van de winkel het enorme assortiment technische gereedschap als hamers, beitels en boren samen met de benodigdheden als de spijkers, bouten en moeren met de overige producten die op de gevel vermeld stonden.
In 1949 liet men een grootschalig anonieme huis-aan-huis onderzoek uitvoeren in Tilburg, hoe de bevolking over de winkel dacht.
Bij de vraag welke winkel de voorkeur had voor het kopen van pannen en emmers, was het resultaat:
1. W.v.d.Schoot 16,9 %
2. V&D 8,9 %
3. Hema 7,6 %
En de voorkeur bij het kopen van een kinderwagen:
1. W.v.d.Schoot 17,1 %
2. De Swart 7,1 %
3. v.Boxtel 6,4 %
Men voelde zich klaarblijkelijk thuis bij v.d.Schoot in de Heuvelstraat
Het winkelpand was jarenlang een begrip in Tilburg. Ook bijzonder was het dat je via een raam in het wegdek langs de winkelpui direct in de voorraadkelder van de winkel kon kijken.
In 1973 verhuisde men uit de Heuvelstraat om uiteindelijk onder de naam Destil (v.DEr.Schoot TILburg) op Industrieterrein-Noord verder te gaan.
Uit respect voor het ontstaan van de zaak, is in de huidige vestiging op Industrieterrein-Noord, zowel de pui als de voormalige winkel uit de Heuvelstraat zo getrouw mogelijk gereconstrueerd en voor de toekomst behouden, afb. 10.
En op het pand Willem II-straat 56 zijn nog vier oude, gietijzeren ornamenten van de ijzerhandel van v.d.Schoot te vinden, als afb. 11 en 12.
Met enige moeite zijn ze op het briefhoofd uit 1910, met daarop de Willem II-straat, nog te herkennen, afb. 13.
W. v.d. Schoot zich dus in bijna honderdvijftig jaar ontwikkeld tot Destil. Een concern met 32 vestigingen die meer dan 25.000 artikelen levert voor met name de Nederlandse bouwnijverheid!
Afb. 1: Het koninklijk wapen voor Hofleverancier, ingesteld door koningin Emma
Afb. 2: Het koninklijk wapen voor Hofleverancier, ingesteld door koningin Beatrix
Afb. 3: Oprichter Willem van der Schoot (1838-1894)
Afb. 4: Advertentie voor de Peugeot-fietsen van Jos v.d. Schoot-Hoofs als importeur en M.J. de Groot uit 1906.
Afb. 5: Rond 1900 waren de meerpersoons fietsen erg in trek. Hier een ludieke afbeelding van 7-persoons fiets uit 1898.
Afb. 6: Fons van der Schoot samen met zijn opvolger Gerrit van Eck in 1988, het jaar dat Van der Schoot als eerste Tilburgse bedrijf aanspraak mocht maken op het predikaat Hofleverancier nieuwe stijl.
Afb. 7: De nog bestaande gevel waarop het productenpakket van W. v.d. Schoot nog staat vermeld, Heuvelstraat 56.
Afb. 8: De vroegere etalages, Heuvelstraat 56/58.
Afb. 9: Het interieur met een ruim assortiment aan kachels (RAT-040451)
Afb. 10: Het nagebouwde winkelinterieur
Afb. 11 & 12: De nog bestaande, door gieterij v.d.Schoot zelf gemaakte, gietijzeren leeuwtjes van de vroegere ijzerwinkel, Willem II-straat 56.
Afb. 13: Het briefhoofd van de ijzerhandel, met achtereenvolgens de winkel in de Willem II-straat, de vroegere Wollenstoffenfabriek van Van Spaendonck de Heuvelsekerk op de achtergrond.
